0 Παλιές αναμνήσεις από τα πανηγύρια μας

"Χαριτωμένη συντροφιά, γλεντάτε να χαρούμε
Τούτο τον κόσμο τον καλό ,τον άλλον ποιός τον ξέρει

Για ζούμε για πεθαίνουμε, για σ άλλο κόσμο πάμε"
(παραδοσιακό τραγούδι)
__________________
Παραδοσιακό πανηγύρι. Δυο λέξεις που επιδέχονται πολλές ερμηνείες και είναι συνυφασμένες με τα βιώματα που κουβαλάμε, ανάλογα με το που μεγάλωσε ο καθένας μας και ποιες εικόνες έχουν μείνει στη μνήμη μας από τη νιότη μας. Το καινούργιο που σήμερα διαδέχεται το παλιό ,έχει αναγκαστικά και πολύ σωστά εκσυγχρονιστεί για να ανταποκρίνεται στις σημερινές μας ανάγκες.

Η μέγιστη σημασία από όλα αυτά είναι να τηρούνται κάποιοι βασικοί και αναλλοίωτοι κανόνες της παράδοσης μας ,έτσι που τα έθιμα μας να διατηρούνται στο πέρασμα  του χρόνου με όσο το
δυνατόν πιο προσεκτική διαχείριση για να μην καταλήξουν τελικά σε βλαχομπαρόκ συναυλίες.

Εμείς οι μεγαλύτεροι και σήμερα μεσήλικες   κρατάμε στη μνήμη μας όλες αυτές τις παλιές παραστάσεις των πανηγυριών. Τα πανηγύρια στην ορεινή Ναυπακτία ,όπως και σε άλλες περιοχές το καλοκαίρι συνδυάζονταν με τις θρησκευτικές γιορτές όπως του Αη Λιώς , της Αγια

Χορός στον παλιό Αη Λιά μετα τη λειτουργία

Σωτήρας ,της Αγίας Παρασκευής και κυρίως της Παναγίας. Όλα τα γειτονικά μας χωριά το Διασσελάκι, η Κόνισκα, η Περίστα, ο Πλάτανος είχαν τα πανηγύρια τους που μπορεί να κρατούσαν ακόμη και τρείς μέρες , σίγουρα  όμως δυο , την παραμονή και ανήμερα. Πολλά χωριά κάνανε και δυο φορές το πανηγύρι, όπως η Πέρίστα παλιά του Αη Λιώς και της Αγια Σωτήρας. 
Το πανηγύρι θεωρείτο το μεγαλύτερο γεγονός της χρονιάς για πολλούς λόγους

Τα πιο παλιά χρόνια δεν υπήρχαν καθόλου συγκοινωνίες ,αυτοκίνητα , δρόμοι και άλλες ανέσεις που υπάρχουν σήμερα, όπως ράδια ,τηλεοράσεις, ηλεκτρικό ρεύμα. Δεν υπήρχαν καν σταθερά τηλέφωνα, ο κόσμος ήταν απομονωμένος με αποτέλεσμα η διασκέδαση να απουσιάζει παντελώς. Χωρίς ταβέρνες και κέντρα διασκέδασης και ζώντας μια ζωή σκληρή και δύσκολη , περίμεναν με ανυπομονησία το καλοκαίρι για να ανταμώσουν με  κάποιον δικό τους να γνωρίσουν νέους ανθρώπους  και να διασκεδάσουν.

Ετσι τα πανηγύρια  για την εποχή τους λειτουργούσαν σε πολλές κατευθύνσεις κυρίως όμως στην αλληλογνωριμία και αλληλοεπικοινωνία μεταξύ των κατοίκων των γειτονικών χωριών και ως τόπος 

συνάντησης , συνεύρεσης, γνωριμίας  και ανταμώματος των κατοίκων. Ηταν εκτός των άλλων η μοναδική ευκαιρία να γνωριστούν οι νέοι και νέες καλύτερα. Σε πολλά πανηγύρια  έχουν γίνει προξενιά που κατέληγαν στο γάμο. Η νεολαία της εποχής –οι πιο πολλοί νέοι συνεσταλμένοι και για τις κοπέλες  δεν το συζητάμε- στα πανηγύρια είχε την ευκαιρία απαλλαγμένη από το αυστηρό βλέμμα της μικρής  κοινωνίας να χαλαρώσει και έτσι να σπάει και ο πάγος μεταξύ τους. Στο χορό ήταν η μεγαλύτερη ευκαιρία να πιάσει κάποιος το χέρι της κοπέλας που γούσταρε να της ψιθυρίσει ένα αστείο ,να κοιτάξει ο ένας τον άλλο στα μάτια και να κουβεντιάσουν όσο διαρκούσε ο χορός.

Το παρακάτω δημοτικό τραγούδι είναι ενδεικτικό της εποχής: 

Μια    κοκκινοφορεμένη   μου 'χει την καρδιά καημένη

Απο το αρχείο της Περίστας

Δεν μπορώ  να τη γελάσω  , το χεράκι της να πιάσω

Και   μ ' ορμήνεψε μια θεια της  , μια στενοσυγγένισσά της

Στο χορό που θα χορεύει, σύρε πιάσ' την απ' το χέρι

Κι αν   ιδείς και κοκκινίσει  , κάποιον άλλο 'χει αγαπήσει

Με αυτή την προσμονή των  πανηγυριών  στα χωριά μας  μεγάλωσαν και μεγαλώνουν γενιές και γενιές.

Ως Περκιώτης έχω βιωμένη την εμπειρία από τα πανηγύρια της γύρω περιοχής και του χωριού μου και  σε αυτά θα αναφερθώ.

Τα πανηγύρια κατ αρχήν τα περιμέναμε με ανυπομονησία για να επισκεφθούμε τα γειτονικά χωριά και να τους ανταποδώσουμε τη φιλοξενία τους με το δικό  μας πανηγύρι του Αη Ταξιάρχη. Οι μετακινήσεις παλιότερα γίνονταν με τα ζώα και σε κοντινές αποστάσεις όπως η Περίστα με τα πόδια. Αργότερα   τα παλιά λεωφορεία του ΚΤΕΛ κουβαλούσαν τους πανηγυριώτες στοιβαγμένους σαν τα σταφύλια για όσους είχαν την πολυτέλεια και το χρόνο να πάνε σε κάποιο χωριό να διασκεδάσουν.

Σαν πολιτιστικό και σημαντικό γεγονός για το χωριό το πανηγύρι χωριζόταν σε δυο μέρη:

-To θρησκευτικό  που αποτελούσε τον Εσπερινό και τη λειτουργία ανήμερα και

-Το ψυχαγωγικό με το πανηγύρι την παραμονή και ανήμερα.

Απο το αρχείο της Περίστας

Το δεύτερο βέβαια είχε μεγαλύτερη σημασία για τους γλεντζέδες ,αλλά η τέλεση της Θείας Λειτουργίας στα μικρά ξωκλήσια ήταν το προεόρτιο για το μετέπειτα γλέντι.

Από μέρες οι γυναίκες ετοίμαζαν τις φορεσιές τους για να πάνε μαζί με την οικογένεια καθαροί και αλλαγμένοι στη χάρη του Αγίου. Για εμας τα παιδιά υπήρχε η αγωνία του ποδαρόδρομου για τον Αη Λιά, την Πανά, τον Αη Ταξιάρχη την Αγιά Σωτήρα αν και ξέραμε ότι όλο και κάπως θα τη βγάζαμε πανωσάμαρα στο γάιδαρο. Υπήρχε και η προσμονή να μας αγοράσουν κάτι οι γονείς μας από τους μικροπωλητές της εποχής που  με τους πάγκους τους , διαλαλούσαν τα ζαχαρωτά τους, τα κοκοράκια, τα γλυφιτζούρια  που για την εποχή μας ήταν οι γλυκοί πειρασμοί και γκρινιάζαμε στη μάνα μας από μια βδομάδα πρίν  να μας αγοράσει κάτι.

Το εκκλησίασμα ήταν από όλα τα γύρω χωριά κι εμείς είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε τους καλοντυμένους κυρίους ,τους  ξενιτεμένους «αμερικάνους» που απέπνεαν έναν άλλο αέρα αρχοντιάς και να συνομιλήσουμε με κάποιο γνωστό μας.

Μετά το σχόλασμα άρχιζε το κουβεντολόι και η ανταλλαγή ευχών. Γλέντι γινόταν και έξω από το εκκλησάκι συνοδεία οργανοπαιχτών ,όπου οι μερακλήδες άρχιζαν το χορό .Επακολουθούσαν τα κεράσματα με  ότι είχε φέρει ο καθένας ,οι γύρω τσοπάνηδες μας φίλευαν με τα τυροκομικά τους και δίναμε  ραντεβού για το γλέντι στο χωριό που είχε την τιμητική του ο Αγιος.  Παλιότερα που δεν υπήρχε το ηλεκτρικό και οι μεγάλες λάμπες πετρελαίου και οι λούξ το πανηγύρι γινόταν τη μέρα. Στα νεώτερα χρόνια  το πανηγύρι καθιερώθηκε να γίνεται το βράδυ και μέχρι πρωίας. Απ ότι μας έχουν πεί παλιότερα οι χοροί της μέρας γίνονταν σε δυο και τρείς ζυγιές και φυσικά οι οργανοπαίχτες το πήγαιναν «με το στόμα» αφού δεν υπήρχε η σημερινή τεχνολογία.

Το ψυχαγωγικό λοιπόν μέρος είχε τη δική του μαγεία. Η πλατεία  και τα μαγαζιά ήταν έτοιμα, τα ψητά μοσχομύριζαν από το πρωί κι εμείς τα μικρά περιμέναμε να έρθει το απόγευμα η κομπανία για να δούμε να στήνουν τα όργανα με εκείνα τα τεράστια χωνιά στο πλατάνι και στη φτελιά. Εκτός από την προετοιμασία είχαμε την περιέργεια  να δούμε και την τραγουδίστρια ,τη ντίβα της παρέας .

Η προετοιμασία από το σπίτι ήταν να κοιμηθούμε για να μπορούμε το βράδυ «να ξενυχτήσουμε»

Στον παλιό Αη Λιά του Πέρκου

Από το απόγευμα όποιος ήθελε πήγαινε και έκλεινε τραπέζι (απλά για να βλέπει καλύτερα) και να παραγγείλει ψητό. Πάρα πολλοί έφερναν και τα φαγητά από το σπίτι τους (πίτες κυρίως ). Απο το σπίτι άρχιζε και το μάθημα στις κοπέλες «Κοίτα άμα χορέψεις να χορέψεις καλά και σεμνά και να σε κρατήσει ο αδελφός σου».

Απο το απόγευμα άρχιζαν να συρρέουν και τα γύρω χωριά με τις όμορφες Περιστιάνες , οι οποίες πριν μπούν στο κέντρο του χωριού σταματούσαν σε κάποια βρύση για να φρεσκαρισθούν. 

Ο Πέρκος είχε τη συνήθεια να μαζευόμαστε όλοι και να ξεκινά το πανηγύρι. Φτάναμε δειλά –δειλά καθόμασταν στο τραπέζι, άρχιζαν να μαζεύονται και οι υπόλοιποι (δικοί μας και από τα γύρω χωριά κι όλοι στην ώρα τους) και άρχιζε το φαγοπότι, ενώ η ορχήστρα άρχιζε τις δοκιμές. Οι πιο οργανωμένοι, ανήσυχοι και μερακλήδες έδιναν και το σημείωμα στην τραγουδίστρια για να κρατήσουν  σειρά προτεραιότητας στο χορό.  Στο χωριό μας αυτό γινόταν κυρίως για τους επισκέπτες γιατί ανέκαθεν ήταν καθιερωμένο να χορεύουν πρώτα οι ξένοι και μετά εμείς (εστω και στο ξημέρωμα)

Το χορό θα τον ξεκίναγε κάποιος  ηλικιωμένος προεστός του χωριού, ή  ο πρόεδρος και στα νεώτερα χρόνια ο παπάς της ενορίας μας. Αυτό ήταν και είναι κανόνας . Μετά έπαιρναν σειρά οι παρέες και σε αυτές όπως είναι φυσικό προηγούνταν οι γυναίκες. Ενας χορός –κύκλος υπήρχε κι

Αρχείο οικογένειας ιερέα Χρ. Παπαθανασίου

αυτό ήταν  δύσκολο και άγχωνε τον πρωτοχορευτή να δείξει τις χορευτικές του ικανότητες, αφού όλοι αυτόν κοιτούσαν ,ηταν σαν να έδινε κάποιος μαθήματα εξετάσεων χορού ενώπιον κοινού. Κι όπως όντας όλοι αυτοδίδακτοι αφού σχολές χορού δεν υπήρχαν , με το χορό τους ανεδείκνυαν το προσωπικό τους μεγαλείο και αυτοί και ο κλαριντζής που έπρεπε να παρακολουθεί τα βήματα του χορευτή και να παίζει ανάλογα. Πολλοί κάτοικοι των γειτονικών χωριών φημίζονταν για τις χορευτικές τους δεινότητες και τους περιμέναμε με ανυπομονησία να τους δούμε να χορεύουν και να τους θαυμάσουμε.

Τις γυναίκες φυσικά τις κρατούσε στο χορό ο άνδρας της οικογένειας , ο πατέρας αλλά κυρίως ο αδελφός. Αν δεν υπήρχαν αυτοί ,ο εθελοντής και  καλός νέος του χωριού ξεθεωνόταν όλη νύχτα να τις συνοδεύει στο χορό. Αν όχι  παρεξηγήσιμο ,σίγουρα τροφή για κουτσομπολιό θα ήταν μια κοπέλα να την κρατά  κάποιος άλλος. Η όλη μαγεία ήταν ο χορός των μεσήλικων και ηλικιωμένων γυναικών που με τη σεμνότητα που χόρευαν και τις παραδοσιακές φορεσιές τους, αναδείκνυαν  ένα άλλο είδος λεβεντιάς. Πάντως υπήρχε η προθυμία και η προτροπή να χορέψουν όλοι και όλες και ειδικά οι ντροπαλές κοπέλες που δεν είχαν την οικονομική άνεση η συνοδούς για να τις συνοδέψουν στο χορό.

Πολλές έκαναν και τα νάζια τους όπως συνήθως συμβαίνει "Α πα πα εγώ αποκλείεται να χορέψω" και τελικά όλοι χόρευαν.

Όλα αυτά βέβαια με το «αζημίωτο» για τα όργανα , τη χαρτούρα που στο χορό δεν την υπολόγιζαν οι μερακλήδες, Αυτό περίμεναν και γιαυτό ζούσαν όλη τη χρονιά.

Οι μουρμούρες όπως είναι φυσικό δεν έλειπαν και δεν λείπουν ποτέ και στο χωριό μας είχαν να

κάνουν  κυρίως με τη δυσαρέσκεια ορισμένων με τα κλαρίνα «δεν μου το βάρεσε καλά το τραγούδι κ.ο.κ.»

Παρεξηγήσεις όμως με μάγκες μεθυσμένους τσαμπουκαλήδες δεν έχουν συμβεί ποτέ στο χωριό μας και όλοι έχουν να λένε για το οικογενειακό πανηγύρι μας.

Εκεί γύρω στο ξημέρωμα κάποιος μερακλής νταλκαδιασμένος λές και έδινε και το σύνθημα της λήξης θα άκουγε ή θα χόρευε το τραγούδι του: 

Γλυκοχαράζουν τα βουνά κι η αγάπη μου κοιμάται
Σιγά παιδιά μ΄διαβαίνετε , μη μου τηνε ξυπνάτε

Κάπως έτσι συνεχίζουμε ως τις μέρες μας.  Η ημερομηνία του πανηγυριού μας (6 Σεπτέμβρη) πολλές φορές μας γεμίζει με άγχος λόγω καιρού, αλλά στις περισσότερες φορές (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) τα φιλοβολεύουμε και κάνουμε ένα οικογενειακό πανηγύρι.

Μας λείπουν φυσικά οι παλιοί μας γνώριμοι. Και φυσικά λόγω λιτότητας το κάνουμε μόνο ανήμερα, όπως και σε πολλά άλλα χωριά.