Κυριακή 31 Οκτωβρίου 2010

0 Η λαϊκή αρχιτεκτονική στη Ναυπακτία και στον Πέρκο

[ Ρώτησε λένε κάποτε πολύ παλιά ,ο δάσκαλος τα παιδιά:  
-Ποιος έχτισε τον κόσμο;
-Ο μαστρο-Βαγγέλης κύρη , είπαν με ένα στόμα όλα τα μαθητούδια.!! ]

Αυτή η γνωστή φράση-ανέκδοτο  που κυκλοφορούσε από στόμα σε στόμα,  σε όλα σχεδόν τα χωριά και που το καθένα διεκδικεί την πατρότητα της ,δείχνει τον θαυμασμό και τις παραστάσεις της μικρής ηλικίας για τους οικοδόμους εκείνης της εποχής .Τα Κράβαρα ως κατ εξοχήν ξερότοπος και γεμάτος πέτρα (αφού όπως λένε ο Θεός μετά το κοσκίνισμα , έριξε το χώμα προς τις πεδιάδες και «άδειασε» όλα τα κοτρόνια και τα  βράχια στα Κράβαρα) προσφερόταν στους κατοίκους του για να δημιουργήσουν εξ ανάγκης, σπίτια, πεζούλες, μάντρες, δέματα. Μια συνεχής αδιάκοπη και επίπονη εργασία που αναγκαστικά τους ώθησε να μάθουν και την τέχνη της πέτρας.

ΟΙ ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ ΜΑΣΤΟΡΟΙ
Η Ήπειρος ήταν η κοιτίδα των μαστόρων, οι οποίοι προέρχονταν από τα μαστοροχώρια που ηταν κυρίως  η Πυρσόγιαννη και η Βούρμπιανη (Κόνιτσα). Δεν είναι τυχαίο ότι πατρίδα των μαστόρων αποτελούν τα πιο ορεινά και βραχώδη χωριά, τα οποία δεν έχουν εδάφη κατάλληλα για καλλιέργειες, με αποτέλεσμα οι κάτοικοί τους να στρέφονται στην οικοδομική, κυρίως τέχνη (αλλά και τη ζωγραφική και την ξυλογλυπτική), προκειμένου να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα και να επιβιώσουν. 
Το επάγγελμα του χτίστη δεν ήταν κερδοφόρο, με εξαίρεση τον πελεκάνο ίσως (πελεκητής της πέτρας) και τον πρωτομάστορα - ο μόνος που μπορούσε να αγοράσει το σιτάρι της χρονιάς και ο πιο μορφωμένος από τους μαστόρους. Οι μαστόροι ήταν τελείως αμόρφωτοι ή είχαν τελειώσει το δημοτικό. Μετά ξεκινούσαν τα ταξίδια.. Οι μαστόροι δούλευαν και σε μεγάλη ηλικία, ακόμα και στα 80 τους χρόνια. Τα τεχνικά μέσα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν πολύ απλά, γεγονός που τονίζει ακόμη περισσότερο την αξιοσύνη τους
Οι μαστόροι ταξίδευαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Το που ταξίδευαν είναι σημαντικό γιατί εξηγεί τις επιρροές που δέχονταν. Διαπιστώνεται ότι το τοπικό περιβάλλον επιδρά στον τρόπο χτισίματος, γεγονός που σημαίνει ότι μάλλον δεν υπήρχαν "σχολές" αλλά προσαρμογή των μαστόρων στις τοπικές συνθήκες. Οι ομάδες των μαστόρων - χτιστάδων ξεκινούσαν το ταξίδι τους αμέσως μετά την Αποκριά. Οι διαδρομές των μαστόρων έχουν σημασία γιατί φανερώνουν τον τρόπο με τον οποίο εξαπλώνονται οι τοπικές τεχνικές χτισίματος, η τοπική μορφολογία των κτισμάτων, οι επιρροές οι οποίες μεταφέρονται από ξένες περιοχές. Συνήθως όμως οι μαστόροι έχτιζαν σύμφωνα με τις συνήθειες του τόπου τους, τα υλικά που έβρισκαν στον τόπο του έργου και τις επιθυμίες του ιδιοκτήτη.
Σύμφωνα με αφηγήσεις των παλιότερων αυτά τα ταξίδια των μαστόρων κρατούσαν αρκετούς μήνες «ξενιτιάς» μακριά από τις οικογένειες τους.

ΟΙ ΜΑΣΤΟΡΟΙ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ
Όμως και στη Ρούμελη με την ευρεία έννοια της ,αναπτύχθηκε η μαστορική ιδιαίτερα σε 4 περιοχές, στα Κράβαρα, στα Φουρνά Ευρυτανίας, στο Κρίκελο και στη Γρανίστα Δωρίδας. Από την αρχή του 19ου αιώνα σε πολλά χωριά μας , σε σπίτια, αρχοντικά και εκκλησίες υπάρχουν σκαλισμένα τα ονόματα των κραβαριτών μαστόρων.
Ποιος τους δίδαξε όμως  την οικοδομική τέχνη ; Ολοι ομόφωνα λένε οι ξενομερείτες Ηπειρώτες , οι «Αρβανίτες» όπως πολλές φορές αυτοχαρακτηρίζονταν και οι ίδιοι. Η κάθοδος προς τη Ρούμελη ειδικά για τους Τζουμερκιώτες αρχίζει τον 19ο αιώνα. Εχουμε επίσης τους Κονιτσιώτες και τους Κερασοβίτες μαστόρους.

Κονιτσιώτες και Τζουμερκιώτες κατέβαιναν στην Αιτωλοακαρνανία και νοτιότερα. Οι πρώτοι
Ναός της Αγίας Παρασκευής στην Ανω Χώρα (1918)
κτισμένος με πελεκητό μαύρο λιθάρι

«ταξείδευαν» περισσότερο στους κάμπους του Αγρινίου και του Μεσολογγιού, όπου αργότερα πολλοί εγκαταστάθηκαν, οι δεύτεροι κατευθύνονταν ανατολικότερα προς τα ορεινά της περιοχής: εκεί σ’ αυτούς τους «Αρβανίτες» (όπως τους ονόμαζαν οι ντόπιοι, υπονοώντας Ηπειρώτες, που ταυτίζουμε με τους Τζουμερκιώτες) απόδιδαν την κατασκευή των γεφυριών τους και τη διδασκαλία της οικοδομικής παλαιότερα στους ντόπιους.  Στην ορεινή Ναυπακτία (= στα «Κράβαρα») και στην Ευρυτανία συναντάμε μικρά μαστοροχώρια. Στα Κράβαρα ήταν η Δορβιτσά, η Σίμου, ο Παλαιόπυργος, η Μεγάλη Λομποτινά (σήμερα Άνω Χώρα), η Κοζίτσα (σημ. Αμπελακιώτισσα), ο Πόδος, και βόρεια από τον Εύηνο ποταμό, η ναυπακτιακή Αράχοβα και η Σιτίστα (σημ. Γραμμένη Οξυά). Για το τελευταίο χωριό λένε: «Όλοι οι Σιστινοί ξέρουν να χτούνε, και οι γυναίκες τους…!»  

ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΚΟΥ
Στον Πέρκο το στίγμα της δουλειάς των ηπειρωτών μαστόρων είναι έντονο και το πέρασμα του χρόνου έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια της όμορφης δουλειάς τους που σχεδίασαν με πολύ μεράκι και κόπο πάντα σαν σωστοί επαγγελματίες που στις μέρες μας σπανίζουν.
Δείγματα της δουλειάς τους υπάρχουν και σήμερα στο χωριό μας, τουλάχιστον αυτά που δεν τα σκέπασε ο ασβέστης ή το σοβάτισμα, και φυσικά όσα μπορέσαμε να δούμε γιατί τα περισσότερα σπίτια έχουν γκρεμιστεί. Αξίζει να θαυμάσουμε τις ταμπέλες όπως τις ήθελαν οι ιδιοκτήτες, τις γωνιές με τα αγκωνάρια των σπιτιών , τα « σενάζια» -καμπύλες στα παράθυρα, το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής ,  το καμπαναριό του Αη Νικόλα (τζουμερκιώτικης κατασκευής) η το σχολείο μας.
Οικία Μ. Θανασούρα, έτους 1892
Οικία παπα-Χρήστου Παπαθανασίου
Ο ναός της Αγίας Παρασκευής
Το σχολείο Πέρκου
Μερική άποψη του σχολείου. Διακρίνονται τα πέτρινα σκαλίσματα στα
παράθυρα , όπως επίσης και η σκαλιστή (με εσοχές) πέτρινη γριπίδα 
κάτω απο τη σκεπή
Το καμπαναριό του Αη Νικόλα, έργο των τζουμερκιωτών 
μαστόρων
Κτισμένη γωνία σπιτιού με "κόψιμο" της γωνίας στο κάτω
μέρος του, για να διευκολύνει τη διέλευση των φορτωμένων 
μουλαριών
ΠΗΓΕΣ
http://kpe-makrin.mag.sch.gr/smnrgefyr13/NAYPAKTOS1.pdf

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου